ក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រវប្បធម៌ មានគ្រួសារមួយចំនួនបានទទួលឈ្មោះដ៏ល្បីល្បាញរាប់តំណ ។ ក្នុងចំណោមនោះ មានគ្រួសារ ប៊ែរនូយលី នៅបាល់ ប្រទេសស៊្វីស ជាដើម ។ គ្រួសារនេះបានផ្គត់ផ្គង់ឲ្យមនុស្សជាតិនូវអ្នកគណិតសាស្ត្រចំនួន៩រូប ក្នុងនោះមានអ្នកគណិតសាស្ត្រធំៗ៣រូបគឺ ហ្សាក់ទី១ (១៦៥៤‑១៧០៥) ហ្សង់ទី១ (១៦៦៧‑១៧៤៨) និង ដានីញែល (១៧០០‑១៧៨២) ។ អ្នកគណិតសាស្ត្រ៣រូបនេះ ជាអ្នកដំបូងបង្អស់ដែលយល់ច្បាស់នូវមុខវិជ្ជាគណនាអនុគមន៍គណិតសាស្ត្រដែល ញូវតុន និង លៃបឺនីស រកឃើញ និងប្រឹងប្រែងពង្រីកផ្សព្វផ្សាយនូវមុខវិជ្ជាដ៏សំខាន់នេះ ។ ព្រឹត្តិការណ៍គួរឲ្យកត់សម្គាល់មួយគឺក្នុងអំឡុងពេលជាង២៥០ឆ្នាំ នៅសាកលវិទ្យាល័យបាល់ ជានិច្ចកាលមានសាស្ត្រាចារ្យត្រកូលប៊ែរនូយលីបង្រៀន ។ ចំណែកឯមុខតំណែងជាប្រធានផ្នែកគណិតសាស្ត្រប្រចាំមហាវិទ្យាល័យនេះគឺគ្រួសារត្រកូលប៊ែរនូយលីបានផ្លាស់វេនគ្នា ទទួលបន្ទុកអំឡុងពេលជាង១០០ឆ្នាំ ចាប់ពីឆ្នាំ១៦៨៧ (ហ្សាក់ទី១) រហូតដល់ឆ្នាំ១៧៩០ (ហ្សង់ទី២) ។
ហ្សាក់ ប៊ែរនូយលី (Jacques Bernoulli, 1654-1705) និងហ្សង់ ប៊ែរនូយលី (Jean Bernoulli, 1667-1748)
ខុសបំណងប្រាថ្នារបស់ឪពុក
ហ្សាក់ទី១ ជាកូនច្បងក្នុងគ្រួសារ ។ ឪពុករបស់លោកចង់ឲ្យកូនប្រុសរបស់ខ្លួនក្លាយទៅជាបព្វជិត
តែហ្សាក់បែរជាចូលចិត្តគណិតសាស្ត្រ ។
ឪពុកលោកក៏បានស្ដីបន្ទោសថា «កូនឯងជាកូនច្បងនៅក្នុងផ្ទះយើង
ត្រូវតែស្ដាប់បង្គាប់ឪពុក ដើម្បីជាគំរូឲ្យប្អូនៗយកតម្រាប់តាម» ។
ដើម្បីតម្រូវចិត្តឪពុក
ហ្សាក់ក៏បង្ខំចិត្តត្រូវយកអស់កម្លាំងកាយ កម្លាំងចិត្ត
រៀនមុខវិជ្ជាទេវវិទ្យា និងភាសាបរទេស ។
ក៏ប៉ុន្តែលោកមិនអាចបោះបង់ចោលការរៀនសូត្រគណិតសាស្ត្របានឡើយ
ហើយលោកតែងតែលួចលាក់រៀនដោយមិនឲ្យឪពុកលោកដឹងឡើយ ។
នៅពេលបានអាយុ១៧ឆ្នាំ ហ្សាក់ធ្វើបាននូវលំហាត់គណិតសាស្ត្រដ៏ពិបាកស្មុគស្មាញ
ដូចជាការគិតប្រតិទិន គិតតារាវិថីរបស់ផ្កាយដុះកន្ទុយជាដើម ។
ទេពកោសល្យគណិតសាស្ត្ររបស់ហ្សាក់
ពីមួយថ្ងៃទៅមួយថ្ងៃកាន់តែបង្ហាញច្បាស់ឡើងៗ ។ ដល់វ័យ២៨ឆ្នាំ
លោកបានសម្រេចចិត្តត្រូវបូជាជីវិតឲ្យវិទ្យាសាស្ត្រនេះ ។ នៅវ័យ៣២ឆ្នាំ ហ្សាក់បានកាន់មុខតំណែងអធិការផ្នែកគណិតសាស្ត្រនៃសាកលវិទ្យាល័យបាល់ ។
ប្អូនទី២ របស់ហ្សាក់ទី១ គឺហ្សង់ទី១ ក៏ជាអ្នកជក់ចិត្តនឹងគណិតសាស្ត្រតាំងពីវ័យកុមារដែរ ។ ក៏ប៉ុន្តែឪពុករបស់លោកចង់ឲ្យកូនក្លាយទៅជាពាណិជ្ជករម្នាក់
ហេតុនេះគាត់តែងតែបង្ខំឲ្យកូនទៅរៀនលក់ដូរ ។
កាលនោះ
ហ្សាក់បានក្លាយទៅជាអ្នកគណិតសាស្ត្ររួចទៅហើយ ។ លោកបានទូន្មានប្អូនប្រុសថា «គួររៀនគណិតសាស្ត្រ»
ហើយមិនយូរប៉ុន្មាន
ហ្សង់ក៏បានក្លាយទៅជាអ្នកគណិតសាស្ត្រល្បីល្បាញមួយរូបដែរ ។ នៅរាល់លើករំឭករឿងដើមឡើងវិញ
បងប្អូនទាំងពីរនាក់តែងតែនិយាយលេងជាមួយគ្នាថា នៅទីបំផុត
យើងបាននាំគ្នាធ្វើអ្វីៗដែលខុសស្រឡះពីបំណងប្រាថ្នារបស់លោកឪពុក ។
បុព្វជិត… គ្មានទេវរូប
បុព្វជិតហ្សាក់ ប៊ែរនូយលី បានចាប់ធ្វើសកម្មភាពគណិតសាស្ត្រពីដំបូងបង្អស់ដោយការស្រាវជ្រាវតារាសាស្ត្រ ។ កាលសម័យនោះ តាមផ្លូវសាសនាបានពន្យល់ថា
ផ្កាយដុះកន្ទុយគឺជាបេសកជនរបស់ព្រះអាទិទេព
ជាអ្នកឲ្យសញ្ញាមហន្តរាយដែលព្រះឥន្ទ្របានបញ្ជាឲ្យធ្លាក់មកលើផែនដី ។
ក៏ប៉ុន្តែ ហ្សាក់
បានប្រើគណិតសាស្ត្រស្រាយបំភ្លឺឲ្យឃើញដំណើររបស់ផ្កាយដុះកន្ទុយ
ហើយធ្វើការដោះស្រាយថា
ផ្កាយដុះកន្ទុយក៏ជាពិភពមួយធម្មតាដែលមានទំហំមិនអាចបង្កគ្រោះថ្នាក់លើផែនដីបានឡើយ ។ បន្ទាប់ពីស្នាដៃស្រាវជ្រាវគណិតសាស្ត្រនេះបានប្រកាសចេញ
គេបានផ្ដល់នាមដល់ហ្សាក់ ជាបុព្វជិត… គ្មានទេវរូប ។
ដើម្បីឆ្លើយតបនឹងសម្ដីវាយប្រហារនេះ
ហ្សាក់កាន់តែប្រឹងប្រែងពេញទំហឹងថែមទៀតក្នុងការស្រាវជ្រាវគណិតសាស្ត្រជាបន្តទៀត ។ ដើម្បីជានិម្មិត្តរូបឲ្យគោដៅរបស់ខ្លួន លោកបានគូសរូបហ្វាអេតុង
(តាមរឿងព្រេងនិទានរបស់ក្រិក ហ្វាអេតុងជារាជបុត្ររបស់អាទិទេពព្រះអាទិត្យ)
ជិះលើរទេះភ្លើងព្រះអាទិត្យ ហើយចារអក្សរធំៗនៅពីក្រោមថា «ខ្ញុំកំពុងស្វែងរកខ្លួនឯងនៅក្នុងចំណោមដួងតារាទាំងឡាយ» ។
របៀបយល់មួយដ៏ល្អបំផុត
នៅឆ្នាំ១៦៨៤ ទស្សនាវដ្ដីស្រាវជ្រាវវិទ្យាសាស្ត្រ
របស់ទីក្រុងឡិបស៊ិច ប្រទេសអាល្លឺម៉ង់ បានចុះផ្សាយលើទំព័រខ្លួននូវអត្ថបទរបស់អ្នកគណិតសាស្ត្រលៃបឺនីស «របៀបថ្មីនៃការរកអតិបរមា និងអប្បបរមា» ព្រមទាំងឧទ្ទេសនាមវិធីគណនាអនុគមន៍ដែលលោកបានរកឃើញ ។
ពីរនាក់បងប្អូន ប៊ែរនូយលី
បានគ្នាអានអត្ថបទកាសែតនោះ ក៏ប៉ុន្តែមិនយល់អត្ថន័យសោះ ។ ហ្សាក់ក៏បានសរសេរលិខិតមួយច្បាប់ផ្ញើទៅឲ្យលៃបឺនីស
ដើម្បីសុំឲ្យលោកធ្វើការពន្យល់បកស្រាយ ។
ជាភ័ព្វអាក្រក់ ពេលនោះលៃបឺនីស បានដើរទេសចរណ៍នៅប្រទេសអ៊ីតាលីទៅហើយ ។ រង់ចាំយូរពេក មិនឃើញការឆ្លើយតប ហ្សាក់ក៏បាននិយាយនឹងប្អូនថា
«ចង់យល់អត្ថបទកាសែតនោះ ជាការល្អបំផុត
យើងត្រូវធ្វើការស្វែងយល់ដោយខ្លួនឯង» ។
ហ្សង់ជាប្អូនយល់ស្របនឹងគំនិតនេះ ។ ភ្លាមនោះបងប្អូនទាំងពីរនាក់ក៏ចាប់ផ្ដើមធ្វើការស្រាវជ្រាវ ។ ក្នុងរយៈពេល៣ឆ្នាំ
អ្នកទាំងពីរមិនត្រឹមតែយល់អស់នូវអត្ថបទនោះ
ថែមទាំងពង្រីកបាននូវវិធីគណនាថ្មីទៀតផង ។
វេជ្ជសាស្ត្រ ឬគណិតសាស្ត្រ ?
សាកលវិទ្យាល័យបាល់ ជាសាកលវិទ្យាល័យមួយតូច ។ ដើម្បីធានាឲ្យមានការងារធ្វើនៅទីនេះ ហ្សាក់
(កាលណោះជាសាស្ត្រាចារ្យគណិតសាស្ត្រនៅសាកលវិទ្យាល័យ) បានរំឭកហ្សង់
គួរតែការពារនិក្ខេបបទបណ្ឌិតវេជ្ជសាស្ត្រ
ដើម្បីថ្ងៃក្រោយងាយស្រួលក្នុងការកាន់តំណែងជាសាស្ត្រាចារ្យវេជ្ជសាស្ត្រ ។
ដោយស្ដាប់តាមដំបូន្មានរបស់បង នៅអាយុ២៧ឆ្នាំ ហ្សង់បានដាក់ពាក្យប្រលងនិក្ខេបបទស្ដីពី «ចលនារបស់សាច់ដុំ» ។ គណៈមេប្រយោគរបស់សាកលវិទ្យាល័យបាល់ មានការងឿងឆ្ងល់យ៉ាងខ្លាំង
មិនយល់ថា តើនិក្ខេបបទនេះជាសមិទ្ធិស្រាវជ្រាវខាងគណិតសាស្ត្រ
ឬក៏ខាងវេជ្ជសាស្ត្រ ។
និក្ខេបបទនេះ
ក្រៅពីការសរសេរផ្ដើមសេចក្ដីយ៉ាងខ្លីដែលឧទ្ទេសនាមអំពីគំនិតធ្វើការវិភាគលើរចនាសម្ព័ន្ធចលនារបស់សាច់ដុំចេញ
គឺសុទ្ធសឹងជាវិធីគណនាដោយគណិតសាស្ត្រ ។
ចំណុចពិសេសគួរឲ្យយកចិត្តទុកដាក់គឺអ្នកនិពន្ធនិក្ខេបបទនេះបានប្រើវិធីគណនារបស់លៃបឺនីសដែលទើបរកឃើញ
យកមកដោះស្រាយបញ្ហា
ហ្សង់បង្កើតសមីការអនុគមន៍ដើម្បីរកបន្ទាត់កោងដែលស្ដែងពីរូបភាពរបស់សាច់ដុំនៅពេលទទួលកម្លាំងទម្ងន់ណាមួយ ។
ងាយស្រួល ឬពិបាក ?
ឆ្នាំ១៦៦០ ហ្សង់ ប៊ែរនូយលី បានធ្វើទស្សនកិច្ចនៅប៉ារីស ។ នៅទីនោះ
ក្នុងសម័យប្រជុំមួយនៅបន្ទប់ទទួលភ្ញៀវរបស់ទស្សនវិទូ ម៉ង់ប្រាំង ហ្សង់បានជួប ឡូពីតាំង ដោយចៃដន្យ ។ ឡូពីតាំង ជាអ្នកកំពុងតែចង់ស្វែងយល់ពីអត្ថបទកាសែតរបស់លៃបឺនីស ។ ដោយឃើញឡូពីតាំងត្អូញត្អែរថា វិធីគណនាថ្មីរបស់លៃបឺនីសពិបាកយល់ពេក
ហ្សង់សើចញឹមៗ ទាញយកក្រដាស
និងស្លាបប៉ាកាមកដោះស្រាយលំហាត់ដែលឡូពីតាំងពោលថាពិបាកពេកនោះ
ហើយនិយាយថា «នេះត្រឹមតែជាល្បែងរបស់កូនក្មេងទេ
មានអ្វីសំខាន់ដែលលោកត្រូវយកចិត្តទុកដាក់នោះ ! បើសិនជាថាពិបាកនោះត្រូវតែរាប់បញ្ចូលលំហាត់អំពីបន្ទាត់ខ្លី‑ឆាប់
(នោះជាបន្ទាត់កោងមួយតភ្ជាប់ចំណុច២ដែលមិនស្ថិតនៅលើបន្ទាត់ឈរត្រង់
ហើយវត្ថុមួយធ្វើចលនាសរីនៅលើនោះក្នុងថេរវេលាយ៉ាងខ្លីបំផុត)» ។
ឡូពីតាំងក៏សំណូមពរឲ្យហ្សង់បង្រៀនខ្លួននូវមុខវិជ្ជាថ្មីនេះដើម្បីគាត់អាចធ្វើការស្រាវជ្រាវដោះស្រាយលំហាត់បន្ទាត់ខ្លី‑ឆាប់នោះ ។ បន្ទាប់ពីការសិក្សាជាមួយហ្សង់អស់ចំនួន៤ខែមក
ឡូពីតាំងបានយល់យ៉ាងច្បាស់នូវចរិតនៃវិធីគណនាគណិតសាស្ត្រ ។ ៥ឆ្នាំក្រោយមក កូនសិស្សដ៏ឆ្លាតវៃនេះបានសរសេរសម្រេចជាស្ថាបពរសៀវភៅសិក្សាដំបូងបង្អស់អំពី
«ការវិភាគបណ្ដាអនុគមន៍» ជាពិសេសគឺស្រាយបំភ្លឺបាននូវលំហាត់បន្ទាត់ខ្លី‑ឆាប់ដែលលោកគ្រូហ្សង់ចាត់ទុកថាពិបាកនោះ ។
តើចាំបាច់ត្រូវពិភាក្សាឬទេ ?
ឆ្នាំ១៧០៥ ហ្សាក់
ប៊ែរនូយលី បានលាចាកលោកនេះទៅដោយរោគរបេង ។
គណៈនាយកសាកលវិទ្យាល័យបាល់បានប្រជុំគ្នាពិគ្រោះពិភាក្សាពីការជ្រើសតាំងអ្នកជំនួសហ្សាក់
និងអ្នកទទួលបន្ទុកមុខតំណែងជាអធិការមុខវិជ្ជាគណិតសាស្ត្រ ។ អ្នកទាំងឡាយឯកភាពគ្នាអញ្ជើញហ្សង់ដែលពេលនោះគាត់ជាសាស្ត្រាចារ្យគណិតសាស្ត្រ
និងរូបវិទ្យា បង្រៀននៅមហាវិទ្យាល័យមួយក្នុងប្រទេសហូឡង់ ។ នៅពេលដែលគណៈដឹកនាំទីក្រុង
សំណូមពរឲ្យសាកលវិទ្យាល័យផ្ដល់ដំណឹងពីលទ្ធផលនៃការពិភាក្សា
និងការបោះឆ្នោត តាមទម្លាប់ធម្មតារបស់ក្រុមប្រឹក្សាវិទ្យាសាស្ត្រ លោកប្រធានក្រុមប្រឹក្សាវិទ្យាសាស្ត្រនៃសាកលវិទ្យាល័យបាល់បានឆ្លើយថា
«នេះជាករណីជ្រើសតាំងដោយមិនបាច់ពិភាក្សាឡើយ» ។
ដើម្បីឆ្លើយតបនឹងទំនុកទុកចិត្តរបស់សាកលវិទ្យាល័យ
នៅថ្ងៃទទួលតំណែងថ្មី ហ្សង់បានអានរបាយការណ៍វិទ្យាសាស្ត្រធំមួយគឺ
ការពិគ្រោះអំពីហេតុការណ៍ថ្មីរបស់មុខវិជ្ជាវិភាគ
និងលេខាគណិតសាស្ត្រថ្នាក់ខ្ពស់ ។
ភាពមហិមាក្នុងវិទ្យាសាស្ត្រ
នៅសតវត្សទី១៨
មុខវិជ្ជាវិភាគគណិតសាស្ត្រត្រូវបានបណ្ដាអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រទទួលស្គាល់ជាឧបករណ៍ដ៏ល្អប្រណិត ។ ពេលនោះបានលេចឡើងនូវបញ្ហា
នរណាជាអ្នកបានទទួលស្គាល់នូវសិទ្ធិអាទិភាពក្នុងការរកឃើញវិធីគណនាថ្មីនេះ ?
បណ្ដាអ្នកគណិតសាស្ត្រអង់គ្លេសបានសន្និដ្ឋានថា សិទ្ធិអាទិភាពនោះត្រូវបានមកញូវតុន ។ អ្នកគណិតសាស្ត្រនៃដែនដីអឺរ៉ុបអះអាងថា
អ្នករកឃើញវិធីគណនាថ្មីនេះគឺ លៃបឺនីស ។ ចំណែកសាមីខ្លួនលៃបឺនីសបែរជាទទួលស្គាល់ថា គឺបងប្អូនប៊ែរនូយលី
ទើបសមជាអ្នកនិពន្ធវិធីគណនាថ្មីនេះ
ហើយមានសិទ្ធិទទួលរំលែកនូវកិត្តិយសនេះជាមួយអ្នកដែលបានបង្កើតមុខវិជ្ជាវិទ្យាសាស្ត្រនោះ ។ នៅពេលនោះ ហ្សង់ ប៊ែរនូយលី បាននិយាយថា «ភាពមហិមាក្នុងវិទ្យាសាស្ត្រមិនមែនជាសិទ្ធិអាទិភាពទេតែគឺជាការពង្រីកសតិអារម្មណ៍វិទ្យាសាស្ត្រដើម្បីបង្កើនបន្ថែមកម្លាំងរបស់វា» ។
បន្ទាប់ពីមរណភាពរបស់លៃបឺនីស (ឆ្នាំ១៧១៦) ហ្សង់បានក្លាយទៅជាអ្នកឈរជួរមុខក្នុងមជ្ឈដ្ឋានគណិតសាស្ត្រទ្វីបអឺរ៉ុប
ហើយបន្តពង្រីកមុខវិជ្ជាវិភាគគណិតសាស្ត្រឈានទៅកាន់ចំណុចកំពូលថ្មីទៀត ៕
ដកស្រង់ពីសៀវភៅកម្រងជីវិតអ្នកប្រាជ្ញ
ចងក្រងដោយ ចាន់ សុខហេង